Mikołajki to serce legendarnej Galindii

Mikołajki to serce legendarnej Galindii – staropruskiej krainy plemiennej, która od starożytności do XIII w. obejmowała cały obszar obecnych Wielkich Jezior Mazurskich. Prusowie byli jednym ze szczepów (inne to: Litwini, Łotysze oraz Jaćwingowie) plemion bałtyjskich, które przywędrowały nad południowo wschodnie wybrzeże Bałtyku ok. VI-V w. p.n.e. z dorzecza górnego Dniestru oraz obszarów na południe od środkowej Dźwiny. Prusowie dzielili się na kilka odrębnych wspólnot plemiennych, zajmujących określone terytoria – nad Wielkimi Jeziorami Mazurskimi żyli Galindowie, zamieszkując warowne grodziska otoczone ziemnymi wałami i nawodne osady, osadzone na wbitych w dno jezior palach. Takich galindzkich siedzib było w okolicy dzisiejszych Mikołajek pełno, a największe grodzisko znajdowało się przy przesmyku między jeziorem Śniardwy i Łuknajno. Jego mieszkańcy stykali się zarówno z Rzymianami, jak i ludami północy, o czym świadczą znaleziska archeologiczne w postaci rzymskich monet i klasycznego miecza wikińskiego. Galindia wyludniła się jeszcze przed krzyżacką krucjatą w Prusach i najeźdźcy mocno opustoszały, porośnięty gęstą puszczą pas pojezierza nazwali „wielką dziczą” (Grosse Wildnis). Kronikarz krzyżacki – Peter z Duisburga, przytoczył fantastyczną legendę, według której Galindowie zostali wytępieni przez sąsiadów, udając się, za wskazaniem kapłanki, na wyprawę wojenną bez broni. Owa podstępna, kapłańska rada miała być podyktowana pragnieniem zemsty galindzkich kobiet, bowiem ich mężowie składali w ofierze swoim bóstwom niemowlęta płci żeńskiej. Utożsamiane z siłami natury, bóstwa pruskiego panteonu – Potrimpus, Patollus, Perkunas, Octoprimus, Bardoayts, czy Curhe – były faktycznie srogie, zaś wśród plemion, żyjących w trudnych warunkach znane są przykłady poświęcania nadmiaru dziewczynek, aby wzmóc szanse przetrwania chłopców – późniejszych myśliwych i wojowników, ale puszcza galindzka wyludniła się prawdopodobnie z innych, niż legendarne, powodów. Historycy i archeolodzy twierdzą, iż część Galindów wyemigrowała z terenów dzisiejszych Mazur, przyłączając się do Gotów w ich wędrówce od Bałtyku ku czarnomorskim stepom. Zdają się to potwierdzać wykopaliska na wielu galindzkich grodziskach i osadach, które zostały opuszczone około IV w.